Waar geloof u in?

Duurzaamheid, sociaal en maatschappelijk verantwoord ondernemen, vrijwel elk bedrijf doet daar in meer of mindere mate aan. Maakt dat je bedrijf tot een waardengedreven organisatie? We vroegen het Stephan Ummelen, die zich als onderzoeker, spreker en schrijver bezighoudt met waardengedreven werken.

“Er ligt een interessante spanningslijn tussen compliance en ethiek,” start Stephan Ummelen het gesprek over betekenisvol ondernemen. Er zijn allerlei keurmerken en certificaten waarmee je kunt ‘bewijzen’ dat jouw organisatie het goede doet, maar uiteindelijk bepalen die niet of je als bedrijf betekenisvol bent. “Je ontvangt een keurmerk als je een checklist hebt kunnen afvinken, als je compliant bent. Maar dat vertelt alleen dat je voldoet aan de normen; het zegt niets over de daadwerkelijke intrinsieke motivatie van jou of je bedrijf.” Stephan heeft het tot zijn missie gemaakt om bedrijven uit te dagen om, hun waarden te ontdekken, te beschrijven en van daaruit te ondernemen.

Betekeniseconomie

We leven in een betekeniseconomie. Al sinds 2000 geven sociologen aan dat ze in de economie een verschuiving zien van een nadruk op materialisme naar ervaring en zingeving. Dit heeft volgens Stephan met twee zaken te maken: ontkerkelijking en individualisme. “We zien dat de zoektocht naar zingeving intensiveert op het werk, nu de meesten van ons die niet meer vinden in een kerkelijke aangelegenheid. Daarbij zoeken nieuwe toetreders tot de arbeidsmarkt naar werk waarin ze betekenis ervaren. Onderzoek van McKinsey wijst uit dat 80% medewerkers de purpose van zijn of haar werkgever belangrijk vindt, en 73% van hen dit belangrijker vindt dan winst.’

De verschuiving naar betekenisvol werken is goed nieuws, maar brengt ook een gevaar met zich mee. “Om talent te werven en te behouden roepen bedrijven iets over duurzaamheid, zingeving of waardengedrevenheid, maar daarmee is er nog geen ethische grondslag voor die claims.. Ethiek wordt zo het domein van marketing. Met bullshit tot gevolg, in plaats van betekenis.”

Kernwaarden

Waarden gaan over waar je in gelooft. Een werkgever kan dat niet voor iemand bepalen. Stephan geeft een voorbeeld. “Stel, het management trakteert zichzelf op 2 dagen heisessie, waarbij ze nadenken over wie ze zijn en waar ze voor staan. De dag erna komen ze terug en vertellen de medewerkers: ‘Wij hebben lang en hard nagedacht over waarom u je bed uitkomt en dat zijn deze kernwaarden.’ Iedereen voelt aan dat dát niet werkt.”

Het definiëren en naleven van kernwaarden is niet het exclusieve domein van het management. “Het is een uitnodiging aan iedereen om te laten zien waar je in gelooft, ongeacht je religieuze roots. Als werknemer wil je de waarden van het bedrijf herkennen als je eigen, gedragen waarden.” Management en medewerkers zullen dus samen aan de slag moeten. Het beschrijven van 3, 4 of 5 kernwaarden is overigens niet het einde van het proces. Het is pas de start, volgens Stephan. “Je moet dit vervolgens als een soort gezamenlijk geloof praktiseren met verhalen en rituelen.”

Waarden gaan over mensen

Heb je eenmaal je kernwaarden bepaald, beschouw deze dan niet als een statisch gegeven, maar gebruik ze als kapstok om het samen te hebben over wat belangrijk is. Het proces van betekenisgeving is een sociaal proces. “Soms nemen bedrijven beslissingen die niet zijn uit te leggen volgens hun waarden, bijvoorbeeld vanwege

hogere omzet op korte termijn. Natuurlijk kun je dat doen, maar weet dat je daarmee een fundamentele vertrouwensbreuk in de samenwerking met je medewerkers en je klant veroorzaakt. Dat kan op de lange termijn killing zijn voor je bedrijf. Heb je dat ervoor over? Is kortetermijnwinst belangrijker dan vertrouwen op de lange termijn? Laten we vooral niet vergeten dat waarden niet over organisaties gaan, maar over mensen.”

Millennials: Stephan constateert dat millennials in het middenkader al anders leidinggeven dan de generaties voor hen. “Zij hebben over het algemeen meer oog voor de mens achter de functionaris en hebben een meer holistische kijk op het welzijn van de mens in zijn functie. Ze zijn zelf hun baan ook niet gaan doen om zoveel mogelijk geld te verdienen.”